آشنایی با مدیریت رنگ

در واقع "مدیریت رنگ به طور کلی دانشی است که نحوه کار با رنگها در تکنولوژی های مختلف از لحظه تولید تا استفاده در دستگاههای مختلف را کنترل میکند. شما بارها تصویری را اسکن یا عکاسی کردید و هنگام چا پ یا ارائه آن و یا حتی هنگامی که تصویر را در نرم افزاری خاص مانند فتوشاپ باز میکنید مشاهده کردید که رنگها دگرگون شده و چیزی که اسکن شده با چیزی که چاپ شده اختلاف فاحشی دارد. و یا اینکه تصاویری که در نمایشگر دوربین زیبا به نظر می رسید بعد از باز شدن در کامپیوتر بسیار رنگ پریده به نظر می رسد. خیلی وقتها این اشکالات مارا کلافه کرده و یا از ادامه کار منصرف شده ایم. و همیشه این سوال در ذهن ما بوده که چرا رنگها آنطوری که میبینیم نیست ؟

آشنایی با مدیریت رنگ

در واقع "مدیریت رنگ به طور کلی دانشی است که نحوه کار با رنگها در تکنولوژی های مختلف از لحظه تولید تا استفاده در دستگاههای مختلف را کنترل میکند. شما بارها تصویری را اسکن یا عکاسی کردید و هنگام چا پ یا ارائه آن و یا حتی هنگامی که تصویر را در نرم افزاری خاص مانند فتوشاپ باز میکنید مشاهده کردید که رنگها دگرگون شده و چیزی که اسکن شده با چیزی که چاپ شده اختلاف فاحشی دارد. و یا اینکه تصاویری که در نمایشگر دوربین زیبا به نظر می رسید بعد از باز شدن در کامپیوتر بسیار رنگ پریده به نظر می رسد. خیلی وقتها این اشکالات مارا کلافه کرده و یا از ادامه کار منصرف شده ایم. و همیشه این سوال در ذهن ما بوده که چرا رنگها آنطوری که میبینیم نیست ؟

مدیریت رنگ برای پاسخ به همین سوال اساسی بوجود آمده است "علم مدیریت رنگ"تاریخچه ای دارد که پرداختن به آن در این مجال ، خیلی راهگشای ما نخواهد بود. مدیریت رنگ با این هدف اصلی که (What You See Is What You Get) یعنی آنچه را میبینید همان را دریافت میکنید به وجود آمده است با وجود اینکه این موضوع تنها موضوع با اهمیت در مدیریت رنگ نیست و حتی این هدف خیلی آرمانی به نظر میرسد و در معنای افراطیش امری محال است، اما مدیریت رنگ گامهای بزرگی برای شبیه سازی رنگ در دستگاههای ورودی (دوربینها و اسکنرها) و خروجی (پلیت سترها، مانیتورها، چاپگرها) برداشته است. پس در میابیم که با مدیریت رنگ میتوان رنگهای همسان با دقت بالایی را در دستگاههای مختلف بدست آورد.

ذکر این نکته مهم است که مدیریت رنگ بخشی از یک جریان کار (Workflow) است. کسانی که یک نرم افزار را طراحی میکنند ، فقط به شیوه عملکرد بخشی از کار که مربوط به آن نرم افزار است را توضیح می دهند و به چگونگی عملکرد آن در ادامه جریان کار ابدا کاری ندارند. پس شما باید با درک ساختار کلی مدیریت رنگ از آن به عنوان یک شاه کلید در بقیه بخشها استفاده کنید.

رنگ چیست :

به طور کلی رنگ یک ادراک است که طی فرایند تابش نور از منبع خود به یک شیء با هر رنگی و بازتاب آن شیء درون مغز و ذهن ما که مشاهده گر هستیم به عنوان رنگ ادراک میشود. یعنی رنگ بدون هر کدام از این 3 چیزی ناقص است.

تفریبا همه با بخش نورهای مرئی طیف امواج اشنا هستیم که از طول موج 380 تا 720 را در بر میگیرد و ازرنگ بنفش با طول موج 380 تا قرمز با طول موج 720قرار دارند. دانشمندان این امواج مرئی را به 3 بخش کلی "قرمزها، سبزها، آبی ها" تقسیم بندی کرده اند. و دلیل آن بر اساس کاهش طول موج و افزایش انرژی این طول موجها و همچنین توانایی سلول های عصبی بینایی انسان است که 3 نوع سلول برای تشخیص رنگ دارد.

 رنگی که ما ادراک میکنیم حاصل بازتاب طول موج خاصی از نور است که به چشم ما میرسد. اگر هیچ طول موجی از شیء به چشم ما نرسد یعنی آن شیء سیاه است و اگر تمام طول موجها به طور مساوی به چشم ما برسد آن شیء سفید است. بنا بر این تمامی رنگهای دنیا ، از همین 3 رنگ قرمز ، سبز و آبی  اگر با نسبت دقیق ترکیب شوند قابل بازتولید هستند. به همین دلیل به آنها رنگهای اصلیافزاینده میگویند. چون با طول موج صفر که رنگ سیاه است شروع شده و با افزایش طول موج در آخر به رنگ سفید ختم میشوند.

نور سه خصلت مهم دارد:

روشنی (Lightness) : کمیت نور را توصیف میکند، در واقع فوتون هایی که به چشم ما میرسد را میشمرد.

فام (Hue): فام از خصلت و کیفیات رنگ است که به واسطه آن ما طول موج قالب در آن نور را شناسایی میکنیم. اگر بخواهیم ساده تر بگوییم، در واقع فام همان خصلتی است که ما به محض دیدن آن نور به آن نسبت میدهیم. مثلا تا نور را میبینیم میفهمیم که آن نور سبز است.

اشباع (Saturation): میزان خلوص یک طول موج، یا میزان فاصله آن با خاکستری، یعنی هرچقدر هالط تر باشد رنگ خاکستری کمتری در ان دیده میشود. در واقع طول موجی که میزان آلودگی طول موجهای دیگر در ان کمتر است خالص تر است.

خصلتی دیگر هست که جزء خصلتهای فرعی نور محسوب می‌شود و آن درجه "حرارت نور" است. دانشمندان با حرارت دادن یک جسم سیاه در خلاء متوجه شدند که حرارت جسم با رنگی که از آن ساتع می‌شود در ارتباط است. بدین ترتیب که جسم در شروع گرمایش به رنگ قرمز رفته رفته روشن تر نارنجی ، زرد، سبز، آبی، بنفش و در آخر با رسیدن به حد اعلای گرما به رنگ سفید در آمد. که به این نتیجه رسیدند که رنگهای نور دارای دما نیز هستند که واحد اندازه گیری آن کلوین (Kelvin) است. در مدیریت رنگ و همچنین عکاسی تراز سفیدی (White Balance) بر همین مبنا بوجود آمده است که میزان آلودگی رنگ سفید به تن های رنگی تحت تاثیر دمای رنگ خاص را بررسی میکند.

بر همین اساس استانداردهای نوری بوجود آمد که ابزرا و تجهیزات نوری را با ان طبقه بندی میکنند، که در این میان استانداردی که با آن سر و کار داریم استاندارد سری D است که مخفف کلمه DayLight یا همان نور روز است. این استاندارد خود به زیر شاخه هایD50 و D55 و D60 و D65 تقسیم بندی میشود که اگر به پایان هر کدام دو رقم صفر بیفزاییم همان دمای رنگ مورد نظر بدست می اید. مثلا D50  همان کلوین 5000 است. که ما همین استاندارد D50 را مبنای کار خود قرار میدهیم، چون فرکانس استاندارد تری دارد.

مدل های رنگی:

در عالم دیجیتال تمامی سیستمهای رنگ و ارتباطات انها در قالب مدل رنگ ارائه شده است که برخی از آنها برای مطالعات علوم رنگ بیشتر کاربرد دارند و وابسته به هیچ دستگاه و ابزاری نیستند که به آنها مدلهای مستقل از دستگاه میگویند. مانند مدلهایLab,HSB,Xyz و برخی دیگر از مدلها فقط در ارتباط با دستگاهی خاص مانند چاپگر، مانیتور و یا دوربین عکاسی معنی پیدا میکنند. مانند مدل های رنگی RGB  و یا CMYK که در دستگاههای مختلف اندکی متفاوتند و به آنها مدلهای وابسته به دستگاه میگویند.

برخی از این مدلها نسبتا ناشناسند :

HSBیا HSL : مخفف کلمات Heu Saturation Brightnes (Lightnes) هستند: که در نمودار فضایی رنگی خود به مانند زیر قرار دارندH : از 0 تا 360 درجه    S: از 0 تا 100 درصد     L یا B: از 0 تا 100 درصد

Lab: این مدل رنگی بعد از مدل HSB ساخته شد تا مدل چشم انسان را بیشتر شبیه سازی کند و در اصل بر اساس قابلیت های چشم انسان یعنی توانایی 3 رنگی و تقابل رنگی ساخته شد. در تقابل رنگی در واقع چشم انسان در نبود رنگی مثل آبی رنگ متباین آن یعنی زرد را میبیند و در برخی موارد این موضوع برعکس است یعنی کسی که نمیتواند رنگ ابی را ببیند در دیدن رنگ زرد نیز مشکل دارد که به این عارضه کوررنگی میگویند.

L: روشنی  0 تا 100 درصد       a: تقابل سبز و قرمز  127+ تا 128-         b: تقابل آبی و زرد  127+ تا 128-

این تقابل بدین معنی است که چشم انسان هیچوقت قرمز مایل به سبز و آبی مایل به زرد را نمیبیند.

چرا مقادیر در RGB 256 است ؟

تعداد مرحله و پله ای که چشم انسان نیاز دارد تا شیب رنگی را خیلی نرم و بدون فاصله ببیند 256 پله است که این عدد در واقع در جداول باینری 8 بیتی بدست آمده است.

                                                          2x2x2x2x2x2x2x2=256                 

که این میزان تونالیته یک رنگ است و اگر برای هر 3 رنگ حساب کنیم:

                    256 X 256 X 256 = 16777216                                                               تعداد رنگی که برای چشم انسان قابل مشاهده است

در واقع این همان تصاویر 8 بیتی است. درست است که ما تصاویری با کیفیت 16بیتی و یا حتی 24 بیتی نیز مشاهده کردیم اما در عمل دروغی بیش نیست. چون اولا دستگاههایی که بتوانند این تصاویر را نمایش دهند و یا تبدیل کنند وجود ندارند و یا فوق العاده حرفه ای و در دسترس نیستند. ثانیا اگر هم دستگاهی باشد که این رنگها را تفکیک کند و همه 16 بیت رنگ که رقمی فوق نجومی است را نمایش دهد، چشم انسان قادر به تفکیک نیست.

پروفایلها

پروفایلها در واقع شناسه های رنگی هستند که خصلتهای رنگی که قرار است به یکدیگر تبدیل شوند را به دستگاههای مختلف میشناسانند. مثلا پروفایل پرینتر Epson شما Epson cmyk glosyy مخصوص همان چاپگر و پروفایل دوربین 60D  شما Canon EOS 60D Generic  است میتواند رنگهای طبیعی که در مانیتور دوربین میدیدید را در مانیتور حرفه ای شما نمایش دهد. وقتی ما قرار است تصویری را چاپ کنیم بهتر است که با چاپگر خود هماهنگ کرده و شناسه چاپگر را ضمیمه فایل خود کنیم تا رنگهایی که چاپگر توانایی چاپ آن را دارد را قبل از چاپ در مانیتور حرفه ای خود ببینیم.

پروفایلها دو دسته هستند :

اختصاصی: هر دستگاه پروفایل خاص خود را دارد که در جای دیگر و دستگاه دیگر کاربرد ندارد. مثل پروفایل مخصوص اپل

عمومی: بعضی از شرکت های مدیریت رنگ در دنیا تحت تاثیر شرایط استاندارد پروفایلهایی را تولید کردند و در اختیار بقیه قرار دادند. مانند پروفایلهای ادوبی

عجله نکنید. بعد از درک برخی از مفاهیم گردش کار یک عملیات دیجیتال توضیح داده خواهد شد.

مهم ترین بخش هر پروفایل گاموت (Gamut) آن پروفایل است. گاموت در واقع قدرت رنگی دستگاهی است که قرار است رنگ را بازتولید کند. چه دوربین عکاسی باشد چه یک چاپگر ، مانیتور و یا یک اسکنر. دستگاهها دارای گاموت های مختلفی هستند.

فضاهای رنگی: فضاهایی هستند که در ان باز تولید رنگی صورت میپذیرد. مانند RGB در دوربینهای دیجیتال و CMYK در سیستمهای چاپ 4 رنگ.

ColorMatch : به حدی گاموت این فضای رنگی بزرگ است که تقریبا هیچ دستگاهی قادر به بازتولید رنگی این فضا نیست.

ProPhoto : دارای بزرگترین قدرت رنگی است که دستگاههای اندکی مانند دوربینهای PhaseOne میتوانند از این فضای رنگی استفاده کنند.

Adobe RGB : فضای رنگی است که بیشتر دوربینهای دیجیتال و مانیتورهای حرفه ای از ان برای نشان دادن بیشتر رنگها استفاده میکنند.

Apple RGB : مختص محصولات شرکت اپل است که طرفداران زیادی هم در بین گرافیستها دارد.

sRGB: تمام مانیتورها و تلویزیون ها از این فضای رنگی برای نمایش استفاده می کنند.

با بهره از http://shot.rzb.ir/